Op de Markt in Kruisland staat een oude waterpomp. Hij stamt uit het jaar 1891. Voordat hij op zijn huidige plek stond is er een hele geschiedenis aan vooraf gegaan, waarin ook De Holle Roffel een grote rol in heeft gespeeld.
Wat we van de pomp weten, hoeven we niet allemaal uit de archieven te halen. Er zijn immers ook nu, in het jaar dat de pomp herplaatst wordt, personen in ons dorp die er over kunnen vertellen omdat zij de pomp nog bewust hebben meegemaakt.
We gaan terug naar het jaar 1891. In dat jaar blijkt de oude pomp op de Markt niet meer te voldoen. De pomp geeft niet voldoende water en men besluit een nieuwe te plaatsen. Men is in Kruisland de tijd ver vooruit, want men kiest voor een pomp met twee uitlopen, een voor het water van mindere kwaliteit dat aangevoerd wordt door middel van een buizenstelsel vanuit een nabijgelegen sloot en dat men dient te gebruiken voor het schrobben en voor de was. De andere uitloop is voor drinkwater dat uit de onder de pomp gelegen welput komt.
Volgens goed gebruik wordt hier weer een bestek van gemaakt en kan men inschrijven voor het plaatsen van de pomp. De oude stenen pomp moet zeer voorzichtig worden afgebroken want deze moet een houten pomp vervangen in de Blauwstraat te Steenbergen. De laagste inschrijver is Jan Raats uit Steenbergen voor de som van vierhonderd vijfentachtig gulden.De nieuwe pomp heeft in meer of mindere mate goed gefunctioneerd. Als er voldoende water was, waren er geen problemen, maar in tijden van grote droogte moest er gerantsoeneerd worden. In de praktijk was het dan zo dat men maar enkele uren per dag water kon krijgen. Cees Vergouwen weet te vertellen dat zijn grootvader, die veldwachter was, de taak op zich gekregen had beugels met een slot aan de zwengel te maken om de pomp te blokkeren. Deze beugels lagen bij zijn vader lange tijd op zolder maar zijn helaas, bij een verhuizing, verloren gegaan.
Op een dorp was een pomp niet alleen een apparaat waar water uit kwam, maar had ook nog een andere, sociale functie. Hij was centraal gelegen en bij het waterhalen ontmoette men elkaar en wisselde er de laatste nieuwtjes uit. Radio, en zeker televisie waren dingen waar men nog nooit van had gehoord. Dus moest men het nieuws, zeker het plaatselijke, van elkaar horen.
We maken een sprong van 70 jaar naar 31 mei 1996. Het is tien uur in de ochtend en de zon schijnt. Sjef Buijzen komt de plaatselijke timmerfabriek binnen en vraagt om een handvol schroeven voor zijn boot die aan een opknapbeurt toe is. Terwijl hij even moet wachten zegt hij terloops dat er bij hem in de tuin grote stenen liggen die waarschijnlijk van een pomp zijn die ooit op de Markt in Kruisland heeft gestaan. Toevallig horen dat enkele leden van de Holle Roffel en die ondernemen onmiddellijk actie door te gaan kijken naar de bewuste onderdelen. Ter plaatse wordt geconstateerd dat er drie grote platen hardsteen liggen. Alles wijst er op dat ze inderdaad van een pomp kunnen zijn, te beoordelen naar de diverse boringen voor uitlopen en zwengels.
Sjef weet alleen te vertellen dat ze vroeger gelegen hebben tussen zijn huis en de, toen nog, Boerenleenbank. Jaren nadien zijn ze daaruit verwijderd en bij hem als grote stoeptegels in de tuin gelegd. Van zijn familie wist hij dat het onderdelen van de dorpspomp zijn. Onze gedachten slaan op hol en zien de pomp al teruggeplaatst op de Markt. Op onze vraag of wij de stenen mogen hebben wordt door hem positief gereageerd. We raken behoorlijk opgewonden en vragen aan Sjef toestemming om verder in zijn tuin naar overige onderdelen te zoeken. Die maakt geen bezwaar, maar zegt er wel bij dat er vermoedelijk niets meer aanwezig is. We gaan ter stond aan de slag. Met prikstokken zoeken we op verschillende plaatsen maar helaas, geen resultaat. We besluiten te stoppen en de gevonden schachten, die 10 cm dik zijn en een afmeting hebben van 75 x 155 cm naar huis te vervoeren, ondanks dat ze per stuk zo’n 300 kilo wegen.
De gevonden onderdelen zijn in redelijke staat, zonder grote beschadigingen wat op zich eigenlijk al verwonderlijk is. Wel lag een van de drie delen met de bewerkte kant boven en is door de jaren heen glad gesleten door het lopen.
